Në Shqipëri, shpesh zërat e banorëve të thjeshtë mbeten në hije, ndërsa mediat e huaja i pasqyrojnë hapur konfliktet që prekin jetën e tyre. Pikërisht këtë ka bërë edhe The Times, që në një reportazh të gjatë përshkruan përplasjen mes fshatarëve të jugut, të “armatosur” me kosore e gurë për të mbrojtur burimet e ujit, dhe oligarkëve që zbarkojnë me helikopterë për të ndërtuar resorte luksoze buzë detit. Mё poshtё, njё pjesё e reportazhit tё publikuar nga prestigjozja The Times.
Në fshatin Tragjas të Vlorës, një polic në pension shtrëngon bicepsin dhe buzëqesh para se të tregojë me dorë nga gurët e mprehtë përreth rrugës së pashtruar.
“I sheh këta gurë? Këtë do të bëjmë nëse ata kthehen,” thotë 75-vjeçari Hyso Xhuveli, që disa muaj më parë ndihmoi në përzënien e një eskavatori të dërguar për të hapur tokën në emër të njeriut më të pasur të Shqipërisë.
Beteja për burimin
Eskavatori kishte ardhur për të hapur tubacionin që do të sillte ujë nga burimi i fshatit drejt kompleksit gjigant turistik Green Coast, një projekt miliarda euro i biznesmenit Samir Mane. Burimi, që sipas banorëve ka ushqyer Tragjasin që nga koha e ilirëve, është jetik për bujqësinë dhe jetesën e tyre.
Në mars, qindra banorë të fshatit, burra e gra, rrethuan eskavatorin dhe u përplasën me dhjetëra policë. Asnjë pëllëmbë tokë nuk u prek, por tensioni mbetet i lartë. “Mbaje mend fjalën time, do të ketë gjak nëse kjo gjë vazhdon,” paralajmëron kryetari i fshatit, muratori Mezin Ramohitoj.
Turizëm luksoz kundër jetesës tradicionale
Green Coast, i nisur katër vite më parë, synon të shndërrohet në resortin më të madh në Shqipëri: 90 hektarë me vila luksoze, shtatë hotele me pesë yje, plazhe private, restorante, helipad dhe madje një stacion policie e ambulance. Dy seksione tashmë janë hapur.
Ky zhvillim është vetëm një pjesë e bumit të madh turistik që ka përfshirë rivierën shqiptare mes Vlorës e Sarandës. Shqipëria, e quajtur nga influencerë si “Maldivet e Europës”, vitin e kaluar priti mbi 11 milionë vizitorë. Në Sarandë, numri i hoteleve është rritur nga vetëm dy në vitet 2000 në rreth 600 sot.
Edhe kompani të huaja e figura ndërkombëtare tregojnë interes. Ivanka Trump dhe bashkëshorti i saj, Jared Kushner, kanë shpallur plane për një hotel gjigant në ishullin Sazan. Ndërkohë, qeveria ndërton aeroportin e Vlorës për të lidhur zonën me SHBA-në dhe Europën.
Ligji i investimeve strategjike dhe pakënaqësitë
Kritikat përqendrohen te ligji për investime strategjike i prezantuar nga kryeministri Edi Rama në vitin 2015. Ai u jep zhvilluesve tokë për vetëm 1 euro dhe detyron shtetin të sigurojë rrugë, energji dhe ujë për projektet. Aktivistët thonë se ligji ushtron presion mbi pronarët, të cilët shpesh e shohin shpronësimin si të pashmangshëm.
Mane, i listuar nga revista Forbes me një pasuri prej 1.5 miliardë dollarësh, mohon çdo akuzë për abuzime dhe thotë se e ka blerë tokën e Green Coast në mënyrë të rregullt. Por banorët, të cilët kanë dëgjuar histori të shembjes së shtëpive pa kompensim në projekte të tjera, nuk besojnë.
Mjedisi dhe mungesa e ujit
Ekspertët mjedisorë paralajmërojnë se 70% e investimeve strategjike janë në zona të mbrojtura. Green Coast ndodhet pranë Parkut Kombëtar të Vjosës dhe do të marrë ujë nga një lumë ku jetojnë specie të kërcënuara globalisht. Banorët thonë se burimi i fshatit po pakësohet, duke vënë në rrezik jetesën e tyre si blegtorë e bujq.
Myzafer Xhuveli, 80 vjeç, bari i fshatit, thotë se ka qenë i detyruar të ulë numrin e deleve nga 1,000 në shumë më pak, sepse uji nuk mjafton më. “Ata duan të shembin shtëpinë time,” ankohet ai.
Në fshatrat përreth, si Kallarat, banorët kanë bllokuar makina me materiale ndërtimi duke i përmbysur në rrugë. Për të ruajtur rendin, qeveria ka dërguar njësi speciale policie dhe automjete të blinduara.
Një përplasje e re historike
Banorët e Tragjasit e krahasojnë situatën me vitin 1997, kur vendi u përfshi nga revolta e armatosur pas kolapsit të skemave piramidale. Ata shohin sot një pushtim të ri, jo nga ushtritë e huaja, por nga paratë dhe luksi.
“Ne nuk jemi kundër turizmit,” thotë kryetari i fshatit Ramohitoj. “Por nuk duam të bëhemi shërbëtorë në hotelet e tyre. Ne duam të jetojmë siç kemi jetuar gjithmonë — duke punuar tokën tonë dhe duke pirë ujin tonë.”
Në sheshin e fshatit, burrat e moshuar përsërisin mesazhin: “Ne jemi gati të vdesim për këtë ujë. Pa të, nuk jemi asgjë.”
Burimi: The Times, https://www.thetimes.com/world/europe/article/albania-riviera-tourism-pztkwjj5f
