Në Darfurin e Veriut, qyteti i El-Fasherit – dikur një qendër tregtare e gjallë me mbi një milion banorë – është shndërruar në një skenë lufte, masakre dhe urie. Pas më shumë se një viti e gjysmë nën rrethim, forcat paramilitare Rapid Support Forces (RSF) morën kontrollin e qytetit në fund të tetorit 2025, duke e mbyllur një nga kapitujt më të errët të konfliktit sudanez.
Ajo që ndodhi pas pushtimit ka tronditur opinionin ndërkombëtar. Rrugët e qytetit janë kthyer në varreza të hapura, shtëpitë janë shndërruar në strehë të dhunës, dhe qindra trupa të pajetë janë lënë në rrugë për ditë të tëra. Dëshmitë e mbledhura nga Al Jazeera, The Guardian dhe Reuters flasin për ekzekutime në masë, përdhunime sistematike, zhdukje me forcë dhe tortura ndaj civilëve, përfshirë gra dhe fëmijë.
Një raport i Human Rights Watch e cilëson El-Fasherin “një krim të dokumentuar në kohë reale”, ndërsa analiza satelitore e Yale University Humanitarian Research Lab identifikon të paktën 31 zona brenda qytetit që mund të përmbajnë varre masive. Në shumë prej tyre, sipas studiuesve, toka paraqet “njolla të kuqërremta” – shenjë e mundshme e gjakut dhe trupave të varrosur në mënyrë të shpejtë.
Në spitalin kryesor “Saudi” të qytetit, Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) ka konfirmuar vrasjen e 460 pacientëve dhe punonjësve shëndetësorë gjatë sulmeve nga RSF. Qindra të tjerë janë zhdukur, ndërsa spitalet e mbetura funksionojnë pa energji elektrike dhe pa furnizime mjekësore.
Të mbijetuarit që kanë arritur në qytetin fqinj të Tawilës tregojnë se për ditë të tëra kanë ecur nën bombardime, pa ushqim e pa ujë. Fëmijët mbërrijnë të uritur, me plagë lufte dhe shenja torture. Sipas organizatës “Mjekët pa Kufij”, çdo fëmijë nën moshën pesë vjeç që ka mbërritur nga El-Fasher paraqet simptoma të kequshqyerjes së rëndë dhe dehidratimit.
Një nënë, e cituar nga mediat lokale, tregoi se kishte kaluar tri ditë duke ngrënë ambaz – mbetje të farave të vajit që zakonisht u jepen kafshëve – për të mbijetuar. “Nuk kishte më as bukë, as miell, as njeri që ndihmonte. Vetëm trupat e njerëzve që nuk patën fatin të shpëtonin,” tha ajo.
Përtej dëshmive, një heshtje e rëndë ka rënë mbi qytet. Pamjet e satelitëve tregojnë pak lëvizje civile – ndryshe nga rastet e tjera të arratisjeve masive. Sipas studiuesve të Yale, “shumica e civilëve janë ose të vrarë, ose të kapur, ose fshehur”.
Reagimet ndërkombëtare kanë qenë të ashpra, por ende simbolike. Papa Leo XIV e cilësoi situatën si “horror” dhe dënoi “dhunën e verbër ndaj grave dhe fëmijëve”, ndërsa Senati Amerikan ka kërkuar që RSF të shpallet “organizatë terroriste e huaj”. Megjithatë, për banorët që kanë mbetur gjallë, fjalët nuk kanë sjellë asnjë ndryshim. Ndihma humanitare është pothuajse e pamundur, korridoret e furnizimit janë të bllokuara dhe kampet e refugjatëve janë mbushur përtej kapaciteteve.
Ekspertët e OKB-së paralajmërojnë se Sudani është në prag të një urie masive dhe se El-Fasher mund të jetë vetëm fillimi i një valë më të gjerë krimesh në rajonet e tjera të Darfurit. “Kjo nuk është më një betejë ushtarake, është shfarosje e qëllimshme e popullsisë civile,” thuhet në raportin e fundit të Le Monde Afrique.
Ndërkohë që liderët botërorë bëjnë thirrje për armëpushim, qyteti i El-Fasherit po zhduket nën pluhurin e luftës. Toka e dikur e gjallë e tregjeve, shkollave dhe xhamive sot është vetëm rrënojë. Dhe për çdo familje që arrin të shpëtojë, dhimbja është e njëjtë: një shtëpi e humbur, një anëtar që nuk u kthye kurrë, një kujtim që tashmë i përket një qyteti që s’është më.
Në heshtjen e rëndë që ka mbetur pas, El-Fasher është bërë sinonim i mizorisë njerëzore dhe i dështimit kolektiv për të ndalur një tragjedi që po zhvillohet në kohë reale. Ai nuk është më thjesht një qytet në hartë – por një dëshmi e dhimbshme e asaj që ndodh kur bota zgjedh të shikojë, por të mos veprojë.
