Vëzhgim nga terreni, korrik 2025
Prej disa ditësh, Tirana është vënë nën një fushatë të gjerë për çlirimin e hapësirave publike të zëna padrejtësisht nga privatët — lokale, bare, restorante apo dhe biznese të vogla që kishin kthyer trotuaret në pronë të tyre, shpesh pa asnjë autorizim.
Banorët e lagjeve të njohura si “Komuna e Parisit”, “21 Dhjetori” apo “Blloku”, që prej kohësh kalonin midis tavolinave dhe karrigeve të vendosura deri në skajet e rrugës, kanë filluar të shohin një ndryshim të beftë: trotuare të pastruara, rrugica të kalueshme dhe më pak ndjesi “lokali në mes të rrugës”.
Shumë qytetarë kanë reaguar pozitivisht në rrjetet sociale, duke ndarë foto “para dhe pas”, e duke përshëndetur këtë ndërhyrje të shumëpritur. Sepse në disa lagje, për të hyrë në portën e pallatit, duhej të bëje një “xhiro parade” mespërmes klientëve të një kafeneje.
Por entuziazmi i parë po shoqërohet me pyetje thelbësore: A do zgjasë kjo? Sa do zgjasë?
Historikisht, ndërhyrje të tilla janë parë më shumë si aksione sesa si politika të qëndrueshme. Ka një ritëm të njohur: zhurmë mediatike, fshirje për pak ditë, më pas harresë — dhe gradualisht, gjithçka rikthehet në vendin e vjetër, me ndonjë metër më pak arrogancë.
Këtë herë, autoritetet po shfaqen më të vendosura. Bashkia ka paralajmëruar gjoba të rënda për ripërsëritësit dhe ka kërkuar bashkëpunim nga qytetarët. Por ka dhe mungesa thelbësore në menaxhim: nuk është krijuar ende asnjë platformë zyrtare, një numër telefoni falas apo aplikacion, ku qytetarët të mund të denoncojnë zënien e re të hapësirës publike.
Në mungesë të një mekanizmi të tillë, vigjilenca mbetet në duart e inspektorëve bashkiakë — një strukturë që në të kaluarën ka qenë shpesh selektive dhe jo gjithmonë e besueshme.
Lokalet dhe parkimet: kufiri mes privatit dhe publikes
Prej kohësh, shumë biznese e kanë shtyrë vijën ndarëse mes asaj që është e tyre dhe asaj që është për të gjithë. Tavolina në rrugë, karrige në trotuare, struktura të përkohshme që me kohën u bënë të përhershme. E njëjta situatë ndodh dhe me parkimet: makina të vendosura në trotuare, hapësira publike të uzurpuara me kartona, zinxhirë apo karrige për të “ruajtur vendin”.
Çështja nuk është vetëm estetike apo ligjore — është sociale. Kur një qytetar nuk mund të kalojë me karrocë fëmijësh në trotuar, kur një e moshuar duhet të zbresë në rrugë mes makinave për të shkuar në shtëpi, atëherë kemi një problem të thellë në funksionimin bazik të qytetit.
Por çlirimi i hapësirës publike nuk është sprint veror, është një maratonë qytetarie. Dhe në këtë garë, nuk mjafton të vrapojë vetëm shteti — duhet të ketë edhe sy që shohin, zëra që flasin, dhe një sistem që dëgjon. Sepse përndryshe, tavolinat që u hoqën sot, do të kthehen nesër, me një ngjyrë të re, por të njëjtin emër mbi trotuar.
