Në një Shqipëri që përpiqet të mbajë hapin me standardet e Bashkimit Evropian, një sfidë e heshtur por tronditëse po gërryen themelet e së ardhmes së saj: largimi masiv i të rinjve. Ata që dikur shiheshin si motori i zhvillimit, sot po kthehen në “eksportin” më të madh të vendit.
Sipas të dhënave të fundit nga INSTAT, mbi 43 mijë qytetarë emigruan vetëm në vitin 2024, dhe rreth 70% e tyre janë nën moshën 35 vjeç. Nuk është më fjala vetëm për “ikje” — por për një braktisje sistematike të vendit nga brezat që duhet të ndërtojnë të ardhmen.
Pse po ikin të rinjtë?
Një diplomë universitare sot në Shqipëri nuk përkthehet më në një mundësi. Përkundrazi, shpesh është një biletë drejt një vendi tjetër. Pagat e ulëta, mungesa e meritokracisë, korrupsioni i sistemuar dhe ndjesia e mungesës së perspektivës janë vetëm maja e ajsbergut.
Sipas një sondazhi të kryer nga IDRA Research, 6 në 10 të rinj shqiptarë nuk e shohin të ardhmen e tyre brenda vendit. “Kam përfunduar studimet për inxhinieri, por punoj si kamerier. Ndërkohë, shokët e mi që janë në Gjermani janë duke ndërtuar karriera të vërteta,” tregon Erjoni, 27 vjeç, nga Tirana.
Fshatra të boshatisur, qytete me më pak jetë…
Kjo krizë nuk ka vetëm efekt personal — ajo po shndërrohet në një kërcënim kombëtar. Në zonat rurale, fshatra të tëra janë boshatisur. Shkolla që dikur kishin dhjetëra nxënës sot janë kthyer në godina të heshtura. Ndërkohë, qytetet e mëdha përballen me mungesë të profesionistëve në sektorë kyç si shëndetësia, inxhinieria apo teknologjia.
Sipas një raporti të OKB-së, Shqipëria rrezikon të humbasë mbi 1/3 e popullsisë aktive deri në vitin 2050 nëse kjo tendencë nuk ndalet.
Zgjidhje? Po, por kërkohet vullnet!
Disa vende të Europës Lindore, si Polonia apo Kroacia, kanë ndërtuar politika të suksesshme për rikthimin e trurit. Programet e financimit të bizneseve të reja, lehtësirat fiskale për të rinjtë dhe garantimi i aksesit në shërbime publike cilësore janë vetëm disa nga masat që u dhanë fryt.
A mund të ndodhë një gjë e tillë në Shqipëri? Po, nëse ka një strategji të qartë, bashkëpunim ndër-institucional dhe një frymë të re në politikë. Iniciativa të vogla tashmë ekzistojnë — por nuk janë të mjaftueshme për të ndalur një eksod që po e zbraz vendin nga më e vlefshmja që ka: rininë.
Apeli i heshtur i një brezi: Na jepni një arsye për të qëndruar
Të rinjtë shqiptarë nuk ikin nga mungesa e dashurisë për atdheun. Ikin sepse ndihen të padukshëm. Ata kërkojnë mundësi reale, siguri dhe një sistem që i shpërblen përpjekjet.
Nëse nuk i dëgjojmë tani, do t’i kërkojmë nesër — por ndoshta do të jetë vonë. Shqipëria ka ende kohë për të ndryshuar këtë rrjedhë, por ajo duhet të fillojë tani, me politika konkrete, të ndershme dhe të qëndrueshme. Sepse një vend pa të rinj, është një vend pa të nesërme.